Λίγες ημέρες πριν το πάσχα του 1300, ο Δάντης ξεκίνησε το ταξίδι του στην ανθρώπινη ψυχή. Το ταξίδι του αυτό χωρίζεται σε τρεις χωροχρονικές ενότητες: πρώτα «Κόλαση», έπειτα «Καθαρτήριο» και τέλος «Παράδεισος». Όλα όσα βίωσε και είδε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του τα αφηγήθηκε ποιητικά στο έργο του «Θεία Κωμωδία», ένα έργο ολάκερο συμβολισμός.

Τα ηθικά προβλήματα της Ιταλικής κοινωνίας, μιας κοινωνίας μαστισμένης από τη διαφθορά και τις αμαρτίες, στάθηκαν αφορμή και κινητήριος δύναμη του ποητικού οίστρου του Δάντη. Δεν είναι άλλα τα προβλήματα μου μαστίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες, γεγονός που καθιστά το ποίημα άκρως επίκαιρο.

Το ταξίδι του Δάντη είναι το ταξίδι του καθενός, σε οποιοδήποτε χωροχρονικό σημείο, στα έγκατα της ψυχής του. – Η σκληρή κατάδυση στον εαυτό του και η ακόμα πιο σκληρή ανάδυση στο φως. –

Αυτή η Γη, η τόσο γοητευτική, ήταν και παραμένει μια παγίδα. Και αλίμονο σε αυτούς που γοητεύονται από τα δολώματα. Μα οι περισσότεροι άνθρωποι γοητεύονται από τα δολωμάτα. Και το σάπιο αίμα τους, το νοσηρό, τους οδηγεί σε κάθε είδους αμαρτία· να παραδίνονται στις ορμές της σάρκας, να καταβροχθίζουν λαίμαργα, να πίνουν και να ξεφτιλίζονται, να τσακώνονται, να κλέβουν, να προδίδουν, να, να, να…Αναίσχυντοι, ανήθικοι, φιλήδονοι, άπληστοι, βυθισμένοι στην οντολογική ανυπαρξία τους. Και όλοι τους καταλήγουν στην «Κόλαση». Και εκεί οι ίδιοι άνθρωποι που αδιαφορούσαν για το ηθικό περιεχόμενο των πράξεών τους, όταν έρχεται ο καιρός να αντιμετωπίσουν τις συνεπακόλουθες συνέπειες, μαζεύονται στην όχθη του ποταμού και κλαίνε. Οι κάποτε ισχυροί και ασυγκίνητοι, δείχνουν τώρα την τεράστια αδυναμία της άθλιας ψυχής τους.

Μα και ο Δάντης δεν διέφερε πολύ από αυτούς. Δεν ήταν άνθρωπος αγνός, ενάρετος, ανεξίκακος, δίκαιος και αποστειρωμένος.  Ήταν άνθρωπος με σάρκα και όστα και όλες τις ορμές και τις επιθυμίες που τα συνοδεύουν. Αλλά η ηθική εγρήγορσή του τον ώθησε να κάνει το μεγάλο ταξίδι. Η ανάβαση για αυτόν στο «Καθαρτήρι» ήταν έργο επίπονο, ένα ανήλεο μαστίγωμα ψυχής, κατάκτηση ολάκερα κερδισμένη. Και τα κλειδιά του «Παραδείσου» δεν του δόθηκαν χαριστικά. Η πόρτα δεν του ανοίχτηκε ούτε εύκολα ούτε χαρωπά αλλά αναγκάστηκε με βία να εισέλθει αφού πια είχε κερδίσει με αίμα τη θέση του εκεί.

Ο Δάντης μέσω της πορείας του κερδίσε τη λύτρωση της ψυχής του. Δεν παρέκαμψε ούτε μια σπιθαμή της δύσκολης διαδρομής που έπρεπε να διανύσει, αλλά παραμένοντας συνειδησιακά άγρυπνος, εν τέλη ελευθερώθηκε με τη σωτήρια δύναμη της αγάπης.

ΑΓ

‘Inferno XVIII’; Virgil and Dante in the eighth circle of Hell, showing the punishment of panderers, seducers, flatterers, and whores; illustration by Sandro Botticelli, circa 1490

 

Paradiso II’; Dante and Beatrice in the sphere of the moon, with Beatrice explaining the nature of the heavens; illustration by Sandro Botticelli, circa 1490